در باب تسهیلگری

تسهیلگر کیست؟  معلم، راهبر، سرگروه و … یا هیچ کدام؟
در مورد تعریف تسهیلگری توافق و قطعیت کامل وجود ندارد و از جمله مفاهیمی است که به طرق مختلف تعریف شده است.
تسهیلگری نوعی روش است؛ روش و مجرایی که امکان گفت و گو، هم اندیشی، با هم فکر کردن و کارکردن در قالب “یک گروه” را فراهم می کند و کمک می کند که افراد به جای جدا جدا فکر کردن با هم فکر کنند و با هم پیش روند؛ با هم تصمیم بگیرند؛ با هم اقدام کنند و با هم ارزیابی کنند.
بنابراین تسهیلگر، رهبر، معلم، سخنران یا استاد نیست (اگرچه هریک از این افراد می توانند با داشتن ویژگی های یک تسهیلگر و مهارت های مرتبط کار خود را با روش تسهیلگری انجام دهند)، بلکه فردی است که “جریان سازی” کار گروهی را ایجاد و تسهیل می کند.
هنر اصلی یک تسهیلگر چیست؟
هنر اصلی او آن است که بتواند “مشارکت” را در یک جمع شکل دهد و در یک کلام “تعامل حداکثری” را میان افراد ایجاد کند و کمک کند تا یک گروه با شناخت دارایی ها و استفاده از ظرفیت ها و داشته های خود در راستای نیاز یا هدف تعریف شده حرکت کند و البته در طول مسیر داشته های خود را توسعه داده و ظرفیت سازی محقق شود.
تسهیلگری در حوزه های موضوعی مختلف و هم چنین در محیط های متفاوت به کار گرفته می شود؛ بنابراین اگر فکر کنیم تسهیلگری محدود به یک موضوع یا حوزه خاص است اشتباه است. تسهیلگری می تواند در حوزه های مختلفی اعم از  خانواده، محیط زیست، نوسازی، حل مشکلات یک محله، خیر و خیریه، آسیب های اجتماعی، بحران و فاجعه و بسیاری از حوزه های دیگر استفاده شده و به کار رود؛ چون در اصل آن چه در تسهیلگری مهم می باشد نه موضوع کار بلکه روش و شیوۀ انجام آن است.
نکتۀ مهم در باب این مفهوم آن است که تسهیلگری “خود توسعه بخش” است و اگر مراحل پایدارسازی و ظرفیت سازی آن به درستی انجام شود و هم چنین اگر فنون تربیت تسهیلگر در دل اجتماع یا گروه به خوبی طی شود؛ کار با یک گروه و اجتماع کوچک می تواند در طی زمان هم از نظر کیفی و هم از نظر کمی بزرگ و بزرگ تر شود و به تدریج سطوح بالاتر کمی و کیفی را محقق نماید.
✏نگارنده: مریم ملائی